ÇÖLYAK HASTALIĞI NEDİR?

Çölyak hastalığı buğday, arpa, çavdar gibi tahıllarda bulunan gluten adlı proteine karşı vücudun verdiği alerjik tepki ile ince bağırsak başlangıç bölgesinin anatomik yapısının değişmesine neden olan emilim bozukluğudur. Çölyak aynı zamanda bir ince bağırsak hastalığıdır.

ÇÖLYAK HASTALIĞI BELİRTİLERİ NELERDİR?

Çölyak hastaları gluten içerikli besinler tükettiğinde, kronik ishal veya kabızlık, kilo kaybı, midede şişkinlik ve gaz, karın ağrısı, kansızlık ve buna bağlı yorguluk yanı sıra göz kuruluğu gibi belirtiler yaşarlar.

Çölyak hastalığı gluten içeren gıdaların tüketilmesinin ince bağırsağa zarar vermesiyle ortaya çıkan kronik bir sindirim ve bağışıklık bozukluğudur. Buğday, arpa ve çavdarda doğal olarak bulunan bir protein olan gluten, ekmek ve makarna gibi sık tüketilen gıdalarda da bulunur.

Çölyak genetik bir hastalıktır. Çölyak hastalığı bulunan kişilerin 1. derece yakınlarının çölyak hastalığına yakalanma olasılığı %10 civarındadır. Tanı ve tedavi geciktikçe yetersiz beslenme ve diğer komplikasyonların gelişme riski de artacaktır. Bazen bir ameliyat, hamilelik, doğum, viral enfeksiyon, şiddetli duygusal stres gibi nedenlerle de çölyak hastalığı ortaya çıkabilir ya da tetiklenebilir.

Okula beslenme çantası götüren çocukların dikkat etmesi gereken bazı kurallar bulunuyor. Okul yönetmelikleri beslenme çantasında bulunması gereken gıdaları şu şekilde sıralıyor:

• 1 porsiyon sebze
• 1 porsiyon meyve
• Proteinli besinler
• Enerji veren sağlıklı atıştırmalıklar (kuru yemiş, kuru meyve vb.)

Beslenme çantasına mümkün olduğunca kokusuz yiyecekler konulması gerekiyor. Bu uygulama hem çocuklar arasındaki eşitsizliklerin önüne geçmek hem de sınıfta koku kirliliği yaratmamak adına uygulanıyor. Peki, siz çocuğunuzun uzun teneffüs aralığı için hazırladığınız beslenme çantasına neler koyabilirsiniz?

Beslenme çantası için glutensiz gıdalar:

• Peynir
• Süt
• Yoğurt
• Ayran
• Bal, reçel, zeytin
• Glutensiz unlar (kestane unu, nohut unu, soya unu, üzüm çekirdeği unu vb.) ile hazırlanan gıdalar (ekmek, kurabiye, kek vb.)
• Kuru yemişler (fındık, ceviz, badem, fıstık vb.)
• Tohumlu gıdalar (kinoa, chia, keten vb.)
• Kuru meyveler (incir, üzüm, kayısı vb.)
• Tüm meyve ve sebze çeşitleri
• Tüm bakliyat çeşitleri

Uzak durulması gereken glutenli gıdalar:

• Ekmek (pide, bazlama, tam tahıllı buğday ekmeği vb.)
• Pastane ürünleri (pasta, börek, kurabiye, kraker, çörek, gofret vb.)
• Simit
• Makarna, erişte, kuskus
• Arpa
• Çavdar
• Yulaf
• Şehriye
• Bulgur
• Tarhana
• Yarma
• İrmik
• Hazır çorbalar
• Kahvaltılık gevrek
• Kraker

Glutensiz diyette dikkat edilmesi gereken diğer unsurlar:

• Doğal gıdalara önem verilmeli.
• Dışarıda yemek tüketilirken dikkatli seçimler yapılmalı.
• Etiketsiz gıdalar tüketilmemeli.
• Hazırlama ve pişirme aşamasında gıdalar glutenle temas ettirilmemeli.

ÇÖLYAK HASTALIĞI NASIL TEDAVİ EDİLİR?

Çölyak hastalığının tedavisi, kişinin hayatı boyunca buğday, arpa, çavdar yulaf gibi gluten içeren gıdalardan uzak bir beslenme alışkanlığı elde etmesidir. Az miktarda glutenin bile zarar verebileceğini göz önünde bulundurmak çok önemlidir. Çeşitli ürünler içerisinde glutene rastlamak mümkün olduğu için marketteki gıdaların içeriklerine dikkatlice bakılmalıdır. Tek etkin tedavi yöntemi olduğundan glutensiz diyet yaşam boyu sürdürülmelidir.

Çölyak hastalarının tüketmemesi gereken besinler nelerdir?

• Buğday, arpa, çavdar ve yulaf gibi hububat ve işlenmiş bazı ürünler,
• Galeta unu ile kızartılmış tavuk, balık gibi et ürünleri, 
• Malt kullanılan içecekler,
• Gluten içeren hazır çorbalar, köfte, pane harçları gibi hazır çeşniler
• Sirke, çikolata, puding, sakız, ketçap, mayonez, dondurma gibi gıdaların gluten içerenleri,
• Tuzlu, soslu kuruyemişler, glutenle yapıştırıldığı için yasaktır. Ancak bunların glutenle işlem görmemiş hali, gluten içermeyen kuruyemişler serbesttir.

GLUTEN DİYETLERİNDE EK OLARAK NELERE DİKKAT EDİLMELİDİR?

• Doğal gıdalara önem verilmelidir. (süt-et-balık-yumurta-sebze-kurubaklagil-pirinç-mısır-patates)
• Dışarıda yemek yerken dikkatli seçimler yapılmalıdır.
• Buğday unu karışık mısır unu, pirinç ununa dikkat edilmelidir.
• Etiketsiz gıda tüketiminde çok dikkatli olunmalıdır.
• İlaçlar, kozmetik ürünleri, şampuan, kremler vb. gluten içerikleri yönünden dikkatli kullanılmalıdır
• Pişirme ve hazırlık aşamasında güvenli gıdaların glutenli gıdalarla bulaş olmamasına dikkat edilmelidir.

ÇÖLYAK HASTALIĞI HANGİ SAĞLIK SORUNLARINA NEDEN OLUR?

Çölyak hastalığı, tüm besinlerin kimyasal sindiriminden sorumlu olan ince bağırsağın iç yüzeyindeki bağırsak boşluğuna doğru kıvrımlar oluşturan villus yapısının anatomik olarak değişmesi sonucu ortaya çıkan bağırsak hastalığıdır. Bu bozukluk sebebiyle çölyak hastaları semptomları alevlendirmemek için glutensiz beslenmelidir. Gluten içeren gıdalar tüketen çölyak hastalarının, bağırsak mukozası tahrip olur ve uzun vadede bağırsakları geri dönüşü olmayacak şekilde zarar görür.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ÇÖLYAK HASTALIĞI İLE İLGİLİ DAHA FAZLA BİLGİYE AŞAĞIDA YER ALAN SİTEDEN ULAŞABİLİRSİNİZ.

https://sagliklibesleniyorum.meb.gov.tr/ogrencisb5/